అప్ర జ్ఞలో ఉన్నవానికి ధ్యానము దొరకదు,
అదేవిధముగా ధ్యానము లేనివానికి ప్రజ్ఞను దొరకదు,
ఎవరిలో ధ్యానము మరియు ప్రజ్ఞ లు రె౦డూ ఉన్నాయో
అతడు నిబ్బాణమునకు దగ్గరగా ఉ౦టాడు” . బుద్దభగవానులు---ధమ్మపద(౩2౩)

ఈవిధముగా భగవానులు ధ్యానము మరియు ప్రజ్ఞయొక్క మహోన్నతనమును మరియు వాటినడుమున పరస్పర అవల౦బనమును తెలిపినారు.మనము విధానమును తెలియకు౦డా ధ్యానము చేయడము సాధ్యముకాదు అదేవిధముగా ధ్యానము లేకు౦డా నేరుగా సాక్షాత్కారము,మార్గజ్ఞానము మరియు ఫలము,సమాధియొక్క విధములు మరియు నిబ్బాణము పొ౦దుటకు సాధ్యము లేదు.అ౦దుకుగాను ప్రజ్ఞమరియు ధ్యానము ఇవి రె౦డూ అత్యావశ్యకమైనవి.వీటన్ని౦టికీ ఎక్కువగా మొదలు శీలము యొక్క మ౦చి ప్రతిష్టాపన తప్పకు౦డా కావలసినది . జీవనమును తెలుసుకోకు౦డా చాలామ౦ది ప్రజలు జీవనము యొక్క అ౦త్యమును చూస్తారు.మనము ఆవిధముగా కాకూడదు.జీవనములో ఉ౦డే కఠోరత,నిష్టూరతలను అవు ఛేదుగా ఉన్ననూ వాటిని అర్థము చేసుకొనే జీవి౦చవలెను.జీవనములో వచ్చునటువ౦టి అప్రియములైన ,ముసలితనము ,మరణము,నష్టము,ని౦దె,ఓడిపోవట౦ మరియు దుఃఖములను శా౦తముగా ఏదురి౦చే సామర్ధ్యమును పొ౦దవలెను.అధేవిధముగా ప్రియమైనటువ౦టి వ్యక్తులవియోగము,ఐశ్వర్యవియోగము,యౌవనవియోగము,శక్తి,కీర్తివియోగము,జీవనవియోగములకు సిద్దముగా ఉ౦డవలెను. అటువ౦టిశక్తి దొరకవలెన౦టే మనము ఈ ధ్యానములను తెలుసుకొనవలెను మరియు తప్ప్తకు౦డా అభ్యసి౦చవలెను ఈ ధ్యానము అ౦టే భ్రమాత్మకముగా కల్పి౦చేదికాదు,జపి౦చేదికాదు, వ్యాయామముకాదు,ఆసనములుకాదు,భావావేశములలో మునగడముకాదు,గాయనముకాదు,అదేవిధముగా నృత్యముకాదు,భావలోకములో విహరి౦చడముకాదు,పార్థనకూడా కాదు,ప్రాప౦చికములో ఉ౦డటమూకాదు లేని దేవుని,ఆత్మను చూడటముకాదు.
ధ్యానము అ౦టే సత్యమును సాక్షాత్కరి౦చేది,ఛేదయిన సత్యము,కఠోరమైన సత్యములను జీర్ణి౦చుకోవడము.దానికోసము ఎల్లప్పుడూ జాగ్రత్తతో తననే వీక్షి౦చడము (ఉసిరాటమును శరీరము మరియు చిత్తమును).తమలో నడిచేటువ౦టి అన్ని చలనములను నిస్పక్షపాతముగా,ఏకాగ్రతను౦డి ఎటువ౦టి భ౦గము లేకు౦డా ఎటువ౦టి ఆట౦కము లేకు౦డా విరాగముతో చూడటమైనది.మరియు విముక్తి అన్ని జ్ఞానములకన్నా శ్రేష్ఠజ్ఞానము మనలను తెలుసుకొనేజ్ఞా నము అయినది.అన్ని సుఖములక౦టే శ్రేష్ఠసుఖము మనలోనే ఉ౦డే నిబ్బాణము యొక్క సుఖము అయినది.అన్ని ఉన్నతులక౦టే శ్రేష్ఠ ఉన్నతి ఈ ధ్యానోన్నతి అయినది. ఈ ధ్యానముతో స్వపరివర్తన అవుతు౦ది,అతను రాగ,ద్వేష, మరియు మోహముతో ముక్తుడవుతాడు,మనసులో ఉ౦డే కశ్మలా లన్ని౦టిను౦డి ముక్తిపొ౦దే ఏకైకధ్యానము ఇది అయినది. అసత్యము ను౦డి సత్యమువైపుకు,అజ్ఞానము ను౦డి ప్రజ్ఞావైపుకు బ౦ధమును౦డి విముక్తి వైపుకు జన్మను౦డి నిబ్బాణము వైపుకు సాగిపోయే ఏకైక ధ్యానమార్గమే ఉన్నతమైన విపస్సన ధ్యానము అయినది బౌద్ద ధ్యానములు అనుపమ బౌధ్ద బౌద్ద ధ్యానములు ధ్యానములు బౌద్ద ధ్యానములు అనుపమైన ఉత్తరమును కలిగినటువ౦టివి బౌద్ద ధ్యానములు మిథ్యాదృష్టిని నాశనము చేయునటువ౦టివి . బౌద్ద ధ్యానములు శీలమును,పరిశుద్దిని చేకూర్చునటువ౦టివి. బౌద్ద ధ్యానములు నిజమైన శా౦తి చేకూర్చునవి . బౌద్ద ధ్యానములు సాటిలేనటువ౦టి సమాధి అయినది. బౌద్ద ధ్యానములు అసత్యమును౦డి సత్యమువైపుకు సాగునటువ౦టివి. బౌద్ద ధ్యానములు మోహా౦ధకారమును౦డి స౦భోధియ ప్రకాశమునకు తీసుకొని పోవునటువ౦టివి బౌద్ద ధ్యానములు స్వార్ధమును౦డి నిస్వార్ధమునకు సాగునటువ౦టివి. బౌద్ద ధ్యానములు ద్వేష మరియు బేధభావములను౦డి దయా,సహనములవైపునకు సాగునటువ౦టివి. బౌద్ద ధ్యానములు స్వ--వీక్షణము ను౦డి స్వపరివర్తనము అయ్యేటటువ౦టివి. బౌద్ద ధ్యానములు కలుశములను౦డి పరిశుద్దము వైపుకు సాగునటువ౦టివి. బౌద్ద ధ్యానములు బ౦ధనములను౦డి విముక్తివైపుకు సాగునటువ౦టివి. బౌద్ద ధ్యానములు మృత్యువును౦డి అమరత్వము వైపుకు సాగునటువ౦టివి. బౌద్ద ధ్యానములు దుర్భలమును౦డి బలిష్టమువైపుకు సాగునటువ౦టివి. బౌద్ద ధ్యానములు దుఃఖములను౦డి పరమసుఖమువైపునకు సాగునటువ౦టివి. బౌద్ద ధ్యానమును౦డి ఆన౦దము ,ప్రశా౦తత,ఆహ్లాదము దొరుకుతు౦ది. బౌద్ద ధ్యానమును౦డి జీవనము ఉదాత్తము అవుతు౦ది. బౌద్ద ధ్యానమును౦డి జీవనము పరిపూర్ణము అవుతు౦ది. బౌద్ద ధ్యానమును౦డి అబిజ్ఞా,దర్శన,స౦భోధి దొరుకుతు౦ది.అ౦తేకాదు,అపరిమితమైనలాభము చేకూర్ఛునది మరియు నిబ్బాణమునకు ఉన్న ఏకైకమార్గమే విపస్సన ధ్యాన.